Cây thiên niên kiện là vị thuốc quý của người Việt Nam trong việc chữa trị các bệnh phong thấp, nhức mỏi gân xương hoặc co quắp tê bại tay chân. Cùng chúng tôi tìm hiểu cây thiên niên kiện – một vị thuốc quý giá mà thiên nhiên ban tặng
Đặc điểm của cây thiên niên kiện
_ Cây thiên niên kiện hay còn được gọi là cây sơn thục hay cây bao kim
_ Cây là loài sống dài năm, cây có thân rễ lớn, có mùi thơm, khi ngắt ngang có xơ nhiều giống kim.
_ Lá cây thiên niên kiện mọc từ thân rễ, phiến lá to, rộng và sáng bóng, lá lớn có khi dài hơn 30cm, có 3 cặp gân chính và 8 cặp gân phụ
_Hoa cây thiên niên kiện là những cụm hoa thường gọi là bông mo, mo màu xanh và không dễ bị rụng; buồng ngắn hơn mo; bầu chứa nhiều noãn.
_ Quả cây là dạng quả mọng dài, có nhiều hạt bên trong.
_ Bộ phận dùng làm thuốc của cây thiên niên kiện là thân rễ, các rễ to và già
Thường có hoa vào tháng 4 đến tháng 6 và cho trái vào tháng 8 đến tháng 10
Đặc điểm sống và cách thu hái cây thiên niên kiện
_ Thiên niên kiện thường mọc hoang ở những vùng rừng, những địa điểm ẩm ướt bên bờ suối hay mọc dọc theo hai bên khe suối. Hiện nay cây đã được trồng để sử dụng làm thuốc
_ Cây thiên niên kiện được trồng bằng thân rễ.
_ Khi cây đủ lớn thì hái thân rễ già , rửa sạch rồi cắt thành những đoạn ngắn 10-20cm, sấy khô cho đều mặt ngoài của rễ dưới nhiệt độ 50oC một thời gian ngắn sau đó gọt sạch vỏ, loại bỏ các rễ con, cuối cùng là đem phơi hay sấy khô để sử dụng
Công dụng chữa bệnh của cây thiên niên kiện
Thiên niên kiện có vị đắng cay, mùi thơm, tính ôn và ấm
_ Cây thiên niên kiện chữa các bệnh về phong thấp. đau nhức các khớp xương hoặc co quắp tê bại, rất tốt cho những người cao tuổi, già yếu vì nó có tác dụng trừ phong thấp, mạnh gân xương
Thiên niên kiện nếu uống quá liều có thể gây chóng mặt, ói mửa,… Đặc biệt chống chỉ định với người âm hư, nội nhiệt
Một số bài thuốc chữa bệnh của cây thiên niên kiện
_ Ngâm thiên niên kiện với rượu để chữa phong tê thấp :
+ Thiên niên kiện 1kg, Hổ cốt 100gram , Ngưu tất 100gram, Câu kỷ tử 100gram. Đem tất cả ngâm với 2 lít rượu. Khoảng 1 tháng ngâm là có thể sử dụng. Uống 2-3 ly nhỏ vào mỗi bữa ăn
+ Thiên niên kiện 50 gram, Kê huyết đằng 50 gram , Hà thủ ô trắng 50 gram , Ngũ gia bì 50 gram đem tất cả đi ngâm rượu cùng rắn hổ mang. Ngâm trong 3 tháng rồi đem uống mỗi ngày 1 ly nhỏ cùng bữa cơm
+ Thiên niên kiện tươi giã nát đem ngâm rượu rồi xoa bóp vào chỗ đau nhức, tê bại
_ Sắc Thiên niên kiện uống để chữa phong thấp:
+ Thiên niên kiện 12gram , Rễ cỏ xước 40gram , Hy thiêm 28gram , Thổ phục linh 18gram, Cỏ mực 16gram, Ngải cứu 12gram, Thương nhĩ tử 12gram. Sắc mỗi ngày một thang, dùng để uống
+ Thiên niên kiện 12gram , Cốt toái bổ 10gram , Bạch chỉ 8gram . Sắc uống mỗi ngày một thang
_ Trị đau bụng kinh : Thiên niên kiện, Rễ bưởi bung, Rễ bướm bạc, Gỗ vang, Rễ sim rừng tất cả các vị thuốc dùng lượng bằng nhau sắc uống
_ Cách trị sâu nhậy : Tán bột mịn rồi đem rắc vào chỗ có sâu nhậy phá hoại
_ Trị nhọt độc : lấy lá thiên niên kiện tươi đem giã với một ít muối để đắp lên chỗ nhọt độc
Cách bảo quản cây thiên niên kiện để sử dụng được lâu
_ Cây thiên niên kiện được chế biến bằng cách phơi sấy để giữ tinh dầu nên phải để nơi khô ráo, tránh ẩm, tránh nắng và nóng để giữ được tinh dầu.
_ Sau khi dùng phải cẩn thận che đậy hoặc bao gói kín
